Utangaç Kişilerin Özellikleri

Genel özelliklerine bakıldığında utangaç bireylerin, toplum tarafından tercih edilen özelliklere sahip oldukları söylenebilir. Örneğin, utangaç bireyler dedikoducu, aşırı talepkar ya da saldırgan değildirler. Aksine, diğer insanlar tarafından düşünceli ve sakin olarak algılanırlar. Ayrıca, utangaç bireyler daha iyi dinleyici, daha anlayışlı, sabırlı, çevresindeki kişilere karşı duyarlı, alçak gönüllü ve güvenilir olarak görülmektedir. Utangaçlar belki konuşmayı başlatmazlar ama sürekli kendilerinden bahsederek de çevresindeki kişileri sıkmazlar. Türkiye gibi geleneksel değerlerin hala kabul gördüğü ülkelerde, utangaç kişilerin bu özellikleri onaylanmayı sürdürmekte ve utangaç davranışların benimsenmesinde etkili olmaktadır.

Utangaçlığın olumlu özellikleri şu şekilde sıralanmaktadır:

• Bu özellikler, her şeyden önce toplum tarafında saygı duyulan ve tercih edilen özelliklerdir.
• Bu özellikler, bireylerin kendilerine ayırdığı zamanı artırır.
• Utangaç bireyler saldırgan davranışlarda bulunmadıkları için başkalarını incitmezler.
• Bireyin daha seçici ilişkiler kurmasına, geride durarak gözlem yapmasına, dikkatli ve istekli bir biçimde ilişki kurmasına yarar.
• Daha az dikkat çekerler, bu nedenle de kendilerini güvende hissederler.
• İyi bir dinleyici olarak nitelendirilirler.
• Utangaçlık, bağımsızlık duygusu ve koruma sağlar çünkü, utangaçlık, iyi bir maskedir ve bireyi çevresindekiler tarafından fark edilmekten korur.

Bu olumlu özelliklerine rağmen aslında utangaçlık, araştırmalarda karşımıza olumsuz bir özellik olarak çıkmaktadır. Utangaçlığın olumsuz bir özellik olarak algılanmasının temelinde ise utangaçlık yaşayan bireylerin çoğunun bu özelliklerini değiştirmek istemesi önemli rol oynamaktadır.

Utangaç bireyler üzerinde yapılan bir çalışma sonucunda utangaç bireylerin %82’si yaşadıkları utangaçlık duygusundan hoşlanmadığını, %85’i de utangaçlıklarını yenmek için bir şeyler yapabilmeyi gerçekten istediklerini ifade etmişlerdir. Anket sonuçları, utangaç bireylerin çoğunun utangaçlıklarından rahatsız olduğunu ve ondan kurtulmak istediğini göstermektedir.

Eskiden meziyet olarak kabul edilen utangaçlık, günümüzde kişinin yaşamını, iş ve toplumsal performansını olumsuz yönde etkileyen önemli bir problem olarak kabul edilmektedir. Utangaçlık, bireyin, okul, iş ve aile yaşamında başarısız olmasına yol açar. İş yaşamında pek çok kişi utangaç olduğu için kendini gösteremeyip hak ettiği konuma gelemezken, okulda da yeteneklerini gösterme fırsatı bulamamaktadır.

Yaşanılan utangaçlığın derecesi de yine olumlu ya da olumsuz bir özellik olarak nitelendirilmesinde belirleyici olan faktörlerdendir.Utangaçlık, sosyal ortamlarda, okulda, işte veya bireyin hayatının önemli alanlarındaki ilişkilere zarar verdiğinde ve bireyin de bundan rahatsızlık duyduğu durumlarda önemli bir problem haline gelir.

Utangaçlığın olumsuz özelliklerine baktığımızda ise, özellikle de çocuklar üzerindeki olumsuz etkileri şu şekilde sıralanmaktadır:

• Utangaç çocukların çoğu, arkadaş edinmek için gereken sosyal becerilere sahip olmamaları ve sosyal ortamlardan kaçınmaları nedeniyle yalnızdır.
• Kendilerini savunamazlar ve girişken olmamaları nedeniyle daha girişken olan akranlarının istediklerini kendileri istemese de yapmak zorunda kalırlar.
• Akranları tarafından soğuk ve ukala olarak algılanırlar.
• Etkili iletişim becerilerini öğrenemezler ve bu nedenle başkaları ile birlikte olmak konusunda yaşadıkları zorluk iyice artar.
• Utangaç çocukların çoğu kendisini nasıl ifade edeceğini öğrenemediğinden duygularını açığa vurmak yerine saklar.
• İhtiyaç duyduklarında öğretmenlerinden yardım istemek konusunda isteksizdirler ve bu durum akademik başarılarını olumsuz yönde etkiler.

Utangaçlığın sosyal ilişkiyi etkileme biçimi şu şekilde sıralanmaktadır:

• Utangaçlık yeni insanlarla tanışmayı, yeni arkadaşlıklar kurmayı ya da yeni yaşantılardan zevk almayı güçleştirir.
• Utangaçlık, kişiyi haklarını talep etmekten alıkoyarak fikirlerini ya da değer yargılarını ifade etmesini güçleştirir.
• Utangaçlık kişinin tepkilerine odaklanmasına neden olur.
• Utangaçlık, net bir şekilde düşünmeyi ve etkili bir şekilde iletişim kurmayı güçleştirir.
• Utangaçlık, depresyon, kaygı ve yalnızlık gibi olumsuz duygulara eşlik eder.
• Utangaçlık, sahip olunan olumlu ve güçlü kişisel yönlerin başkaları tarafından da görülme ve olumlu olarak değerlendirilme olanağını kısıtlar.

Utangaç bireyler, sosyal etkileşimi başlatmada zorluk yaşarlar. Başkalarının bulunduğu durumlarda kendilerini rahatsız hissederler ve bunun sonucunda da sosyal ortamlarda oldukça çekingen ve suskun davranış sergilerler.

Utangaç insanların kendileri hakkında gerçekçi olmayan sosyal karşılaştırmalar yaptıklarını düşünülmektedir. Utangaç kişiler, kendilerini içinde bulundukları sosyal ortamdaki en popüler ve en gözde kişiyle kıyaslamakta ve bunun sonucunda “ben utangaç birisiyim” ya da ben hiç hoş sohbet birisi değilim” gibi olumsuz yargılara varmaktadır. Bu tür yargılar ise utangaçlıklarını artırmakta ve davranışlarını kısıtlamaktadır.

Utangaç kişiler sosyal yaşantılarında içinde bulundukları ortamla ya da diğer insanlarla değil, sürekli olarak kendi davranışlarıyla ilgilenirler. Kendisine yönelik olumsuz inançları aklına gelince iyice gerilirler ve utangaçlıkları artar.

Utangaç insanlar nasıl göründükleri, başka insanların onlar hakkında ne düşündükleri ve onlardan hoşlanıp hoşlanmadıkları gibi konularda endişe yaşarlar. Yanlış şeyler söylemekten korktukları için konuşmazlar; diğer insanların kendi fikirlerine dikkat etmeyeceklerini ve önem vermeyeceklerini düşünürler.

Utangaçlık, sosyal etkileşimi olumsuz yönde etkilemenin ötesinde bireylerin yaşamlarında birçok olumsuzluğu da beraberinde getirmektedir.Kendine güvenme, kendini ifade edebilme, bireyin yaşamının bir çok bölümünde gereksinim duyacağı özelliklerdir. Bu özelliklere sahip olduğu taktirde birey iş başvurularında yapacağı mülakatlarda, iş seminerlerinde ya da okulda hazırladığı ödevi sunma gibi yaşamında karşılaşabileceği buna benzer durumlarda başarılı olabilecektir. Buna karşın utangaç bireyin özellikleri düşünüldüğünde bu tür durumlarda başarılı olma olasılığının oldukça az olduğu söylenebilir. Ayrıca başarılı olsalar bile mesleklerinde utangaç olmayanlar kadar kolay gelişme gösteremezler.

Utangaç insanlar, korkularının yaşamlarını kontrol altına almasına izin verirler. Bu korkular bir topluluk ortasında konuşmaktan, sınava girme korkusuna ya da birisine arkadaşlık teklif etmeye kadar çok geniş bir yelpazeyi içerir. Utangaç, çekingen kişiler sürekli olarak başkalarının kendilerini nasıl değerlendirecekleri konusunda endişelenir ve sonuçta anlamlı ilişkiler kurma, yeni şeyler öğrenme ve kendilerini geliştirme şansını kaybederler.

Utangaç kişilerin problemlerinden birisi de şimdiyi yaşayamamalarıdır. Sürekli geçmişle, gelecekle ya da her ikisiyle meşgul olurlar. O anda söylenenle değil, geçmişteki konuşmanın nasıl geçtiğiyle ya da gelecekte nasıl davranması gerektiğiyle ilgilenir. Bu da bireyin tedirginliğini artırır. Ayrıca yeni ya da gergin bir ortama alışma süreleri oldukça uzundur. Özellikle stresli durumlarda utangaçların daha fazla zamana ihtiyaçları vardır.

Utangaç öğrencilerin yaşadığı sıkıntılar şu şekilde sıralanabilir:

• Utangaç öğrenciler, faaliyetleri ya da bir sohbeti başlatmada, soru sormada ve yeni deneyimler yaşamada isteksizdirler.
• Utangaç öğrenciler belirsiz durumları planlamada ve tasarı yapmada isteksizdirler.
• Utangaç öğrenciler sınıf arkadaşlarıyla utangaç olmayanlara göre daha az iletişim kurarlar.
• Kuralları belli olmayan yapılandırılmamış etkinlikler utangaç öğrenciler için problem yaratır.
• Utangaç erkekler bir girişimde bulunulması gerektiğinde utangaç kızlara göre daha fazla sıkıntı çekmektedirler.
• Utangaç öğrenciler görüşme sırasında el ve kol hareketlerini daha az kullanırlar.
• Utangaç öğrenciler kurallara daha fazla uyarlar.
• Utangaç öğrencilere öğretmenleri tarafından daha az görev verilir.
• Utangaç öğrenciler utangaç olmayanlara göre daha az sosyal ödül alırlar.

Tavsiye Yazı:  Sosyal Fobiyi Daha İyi Anlamanıza Yardımcı Olacak 10 Şey

Utangaç öğrencilerin bu özellikleri dikkate alındığında onlar için sosyal etkileşimde bulunmak ve iletişim kurmanın oldukça güç olduğu dolayısıyla sosyal becerilerinin geliştirilmesine ihtiyaç duydukları söylenebilir.

Utangaç bireyler, aslında başka insanlarla birlikte olmayı ya da sosyal etkinliklere katılmayı isterler ancak genellikle güven eksiliği ve sosyal beceri konusundaki yetersizliklerinden dolayı bunu yapamazlar. Aynı zamanda utangaç bireylerin olumsuz değerlendirilme ve reddedilme kaygıları o kadar fazladır ki, sosyal becerilerini geliştirmek için gerekli zamanı bulamaz ve çabayı gösteremezler

Utangaçlık belirtileri:

1. Psikomotor belirtiler: Utangaçlığın psikomotor belirtileri arasında, geri çekilme ve pasiflik, göz temasından kaçınma, korku duyulan ortamlardan kaçınma, alçak sesle konuşma, vücut hareketinin ya da ifadesinin çok az olması ya da abartılı şekilde gülme, konuşma akıcılığında bozukluklar, sinirli davranışlar, elle ya da yüzle oynama sayılabilir.

2. Fizyolojik belirtiler : Utangaçlıkla ilgili fizyolojik belirtiler arasında hızlı kalp atışı, ağız kuruluğu, soğuk soğuk terleme ya da titreme, baş dönmesi ya da baygınlık hissetme, karın ağrıları, bireyin kendisini ya da durumunu “gerçek dışı” olarak hissetmesi, kontrolünü kaybetme korkusu, delirme ya da kalp krizi geçirme korkusu sayılabilir.

3. Bilişsel belirtiler: Utangaçlıkla ilgili bilişsel belirtiler arasında kendisiyle, durumla ve başkalarıyla ilgili olumsuz düşünceler geliştirme, değerlendirilmekten korkma ve başkalarına aptal görünme korkusu, endişe etme, mükemmeliyetçilik, özellikle sosyal etkileşimler sonrasında, kişinin kendi kendini suçlaması, kendisinin zayıf ve başkalarının güçlü olduğuna dair olumsuz inançlar geliştirmesi sayılabilir. Birey çoğu zaman bu durumun farkında değildir. Benlik kavramıyla ilgili yapılan hatalar “ben sosyal anlamda yetersizim ya da etkileyici değilim” şeklinde ifade edilebilir.

4. Duygusal belirtiler: Utangaçlığın duygusal belirtileri ise şunlardır: Utanma ve kendi farkındalığıyla ilgili acı çekme, düşük özgüven, üzgün olma hali, yalnızlık, depresyon ve kaygıdır.

Özetle denilebilir ki, utangaç kişilerin kendileriyle ilgili farkındalık düzeyleri yüksek olup genellikle de bu farkındalıkları, zayıf yönlerine odaklanmaktadır. Utangaç kişiler, şimdiyi yaşamak yerine geçmiş ve gelecek hakkındaki düşüncelerle uğraşmakta, bu durum ise onların sıkıntı ve tedirginliklerini artırmaktadır. Olumsuz değerlendirilme korkusu, düşük özgüven, sosyal beceri eksikliği ve kendisi hakkında olumsuz inançlara sahip olmak da utangaç kişilerin diğer ortak özellikleri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kaynak: https://www.psikologankara.net/utangac-kisilerin-ozellikleri.html