Türkiye acilen ‘Su Kanunu’na kavuşmalı!
Nehir Havza yönetiminde katılımcılık olmazsa olmaz bir zorunluluk
Berat Acıelma 
TEMA Vakfı, Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifi ile uyumlu su yönetimi ve su koruma politikalarının hayata geçirilmesini teşvik etmek ve Türkiye’de su varlıklarının korunmasında katılımcılığın artmasını sağlamak amacıyla ‘Katılımcı Nehir Havza Yönetim Projesi’ni hayata geçirdi. Bu kapsamda yürütülen çalışmalar doğrultusunda TEMA Vakfı ve proje ortakları Avrupa Çevre Bürosu (EEB) ve Dünyanın Dostları Hırvatistan (FoE) tarafından 21 Şubat Cuma günü Ankara’da Su Diyaloğu Toplantısı gerçekleştirildi. Toplantının öne çıkan başlıkları, suyla ilgili sorunların çözümünde katılımcı nehir havza yönetimi yaklaşımının benimsenmesi ve Türkiye’nin Su Kanunu’nun bir an evvel çıkarılması gerektiği oldu.
Türkiye, yer altı ve yer üstü su varlıklarının iyi su durumuna (suyun insan etkisiyle hiç bozulmamış hali) gelmesi amacıyla; su varlıklarının korunmasına bütünleşik yaklaşım getiren ve sürdürülebilir yönetim olanağı sağlayan AB Su Çerçeve Direktifi (SÇD) kapsamında Nehir Havza Yönetim Planlarını hazırlamaya ve uygulamaya başladı. TEMA Vakfı bu direktiften hareketle, Türkiye’nin 2019 yılında 25 nehir havzasının yönetimine sivil toplumun katılımını artırmak ve havza yönetimi konusunda farkındalık yaratmak amacıyla AB Sivil Toplum Diyaloğu Hibe Programı kapsamında “Katılımcı Nehir Havza Yönetimi Projesi”ni hayata geçirdi. Proje ortakları Avrupa Çevre Bürosu (EEB) ve Dünyanın Dostları Hırvatistan (FoE) ve Su Yönetimi Genel Müdürlüğü desteği ile birlikte şimdiye kadar çeşitli etkinlik ve eğitimler gerçekleştiren TEMA Vakfı, bu kez Ankara’da Kamu ve STK diyaloğunu arttırmak amacıyla Su Diyaloğu Toplantısı düzenledi.
Su varlıkları, katılımcı nehir havza yönetimi ve Su Çerçeve Direktifinin iyi uygulama örneklerinin anlatıldığı toplantıya, TEMA Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Deniz Ataç ev sahipliği yaparken; proje ortakları ve Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı Mali İşbirliği ve Proje Uygulama Genel Müdür Vekili Bülent Özcan da toplantıda konuşmacı olarak yer aldı. Toplantının açılış konuşmasını yapan Deniz Ataç projeyi şu sözlerle anlattı: “Yaşamın olmazsa olmaz doğal varlıklarından biri de şüphesiz su. Ve tüm doğal varlıklarda olduğu gibi suyu da bütüncül bir yaklaşımla korumak ve kullanmak zorundayız. Su sıkıntısı olan bir ülke olarak kabul edilen Türkiye’nin su varlıklarının su politikalarıyla iyi bir biçimde korunmasını sağlamak artık bir zorunluluk. Bugün, Nehir Havza Yönetim Planları çerçevesinde Türkiye’de 25 nehir havza bölgesi belirlenmiş durumda; ancak ne yazık ki birçok kişi hangi havzada yaşadığını bilmediği gibi, havzasındaki su varlıklarının durumu konusunda da bilgi sahibi değil. Biz de TEMA Vakfı olarak hayata geçirdiğimiz “Katılımcı Nehir Havza Yönetimi Projesi” sayesinde Havza Yönetim Heyetleri ve su konusunda çalışmalar yürüten STK temsilcileri ile Havza Yönetimi ve Katılımcılık konusunda bilgilerimizi paylaşıyoruz.”
Ataç: “Nehir Havza yönetiminde katılımcılık olmazsa olmaz bir zorunluluk”
Bugüne kadar gerçekleştirdikleri etkinlik ve eğitimlerden de bahseden Ataç, “Ülkemizin hayat damarları olan 25 nehir havzasının yönetimine sivil toplumun ve halkın katılımını güçlendirmek ve farkındalık yaratmak amacıyla çalışıyoruz. Bu kapsamda Havza Yönetim Heyetleri içerisinde ve tüm su yönetimi süreçlerinde katılımcılığın artmasını arzu ediyoruz” dedi.
Şu an için ülkemizde Su Yönetimi Genel Müdürlüğü’nce 5 havzanın Nehir Havza Yönetim Planı hazırlanmış durumda. Diğer havzalarda da plan hazırlık süreçleri devam ediyor. Bu planlarda belirtilen ‘Tedbirler’ programının acilen hayata geçirilmesi gerektiğini vurgulayan Ataç; “Nehir Havza Yönetim Planları doğrultusunda çalışmalara başlanan 5 havzanın yalnızca yüzde 17’sinde su varlıkları iyi su durumunda. Dolayısıyla su varlıklarımızın durumu hakkında acil harekete geçmemiz gerekiyor. Bu, havzada yaşayan her vatandaş; havzada suyu kullanan her sektör ve suyun yönetiminden sorumlu her kurum için bir sorumluluk. Bu sorumluluk ancak etkin ve her düzeyde katılımcılıkla gerçekleştirilebilir. Bu anlamda havza yönetiminde katılımcılık olmazsa olmaz bir zorunluluk olarak öne çıkıyor. Mevzuatımızda su konusunda, SÇD’ye uygun olarak birçok uyumlaştırma çalışması yapılsa da hala bu mevzuata çatı oluşturacak bir Su Kanunu’na kavuşmuş değiliz. Umudumuz, Türkiye’nin acilen su kanununa kavuşmasıdır.” diyerek, bir an evvel su kanununun gündeme alınmasını temenni ettiğini belirtti.
Su Varlıklarımız ‘İyi Su’ Durumundan Uzak
Su konusunda çalışmalar yürüten STK’ların da katıldıkları toplantıda; su varlıklarımızın miktar, kimyasal ve ekolojik açılardan büyük oranda bozulduğuna dikkat çekildi. Toplantıda Türkiye’de şimdiye kadar Büyük Menderes, Meriç-Ergene, Konya Kapalı, Susurluk ve Gediz Nehir Havza Yönetim Planlarının hazırlandığı ve bu planlara göre 5 havzada durum tespiti yapılan 698 yer altı ve yer üstü suyu kütlesinden yalnızca 119’un iyi su durumunda olduğunun altı çizildi.
AB üyelerinden Su Çerçeve Direktifi uygulanması konusunda deneyim paylaşımı
Toplantıda Avrupa Çevre Bürosu Su Politikaları Uzmanı Sergiy Moroz ve Dünyanın Dostları Derneği Hırvatistan (FoE) Željka Leljak Gracin ise iyi örnekler ve deneyim paylaşımı raporlarını katılımcılara sundu. Gracin; “Hırvatistan olarak, AB’ye katılım sürecinde zamanımız olmasına rağmen konuyla ilgili çalışan farklı makam ve kurumların Su Çerçeve Direktifi’ni zamanında uygulamaya geçirmesi konusunda başarısız olduk. Süreç içinde, farklı mevzuatların hazırlanmasında oldukça iyiydik fakat işin aslı şu ki; siyasi irade olmadan bu planları yürürlüğe koymak olmuyor. Umarım Türkiye bizden daha iyisini yapar.” dedi. Toplantının son sunumunda iyi örneklere değinen Moroz ise ilgili tüm paydaşların ve kamuoyunun politika yapıcı süreçlere katılımının önemini ortaya koydu ve “Nehirlerimiz, göllerimiz ve akiferlerimizin nasıl korunduğuna ve yönetildiğine karar vermede katılımcı yaklaşımın önemini vurgulamak istiyoruz” diyerek sunumunu bitirdi.
BİLGİ NOTU
İyi su durumu hakkında belirleme yapılan su kütlelerinden:
Yer üstü su kütlelerinde iyi su durumları;
Büyük Menderes Havzasında 134 su kütlesinden 23'ü (%16,9)
Meriç-Ergene Havzasında 120 su kütlesinden 4'ü (%3,3)
Konya K. Havzasında 92 su kütlesinden 12'si (%13)
Susurluk Havzasında 156 su kütlesinden 16'sı (%10,2)
Gediz Havzasında 30 su kütlesinden 3’ü (%10)
Yer altı su kütlelerinde iyi su durumları;
Büyük Menderes Havzasında 38 su kütlesinden 17'si (%44,7)
Meriç-Ergene Havzasında 12 su kütlesinden hiçbiri (%0)
Konya K. Havzasında 18 su kütlesinden 3'ü (%16,7)
Susurluk Havzasında 22 su kütlesinden 7'si (%31,8)
Gediz Havzasında 76 su kütlesinden 34’ü (%45)
