Tüberküloz nasıl bir enfeksiyondur? Dünyadaki sıklığı nedir?
Tüberküloz nasıl bulaşır?
Editor 
Tüberküloz hastalığı, Mycobacterium tuberculosis adlı mikrop ile oluşan bulaşıcı bir hastalıktır. Dünya nüfusunun üçte biri tüberküloz mikrobuyla karşılaşmıştır.
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre her yıl yaklaşık 8,4 milyon insan bu hastalığa yakalanmakta ve 2 milyon insan bu hastalık nedeniyle ölmektedir. Tüberküloz ciddi bir halk sağlığı sorunudur. Tüberküloz, en çok akciğerlerde olmak üzere bütün organlarda hastalık yapabilir. Organlara zarar verir. Tedavisiz bırakılırsa ya da kötü tedavi edilirse öldürücü olabilir.
Erken ve uygun tedavi başlanır, yeterli süre tedavi edilirse hastalar iyileşir.
Tüberküloz nasıl bulaşır?
Tüberküloz hastalığı, solunum yoluyla bulaşır. Hasta kişilerin öksürmesi, hapşırması, konuşması ile solunum yolu salgıları damlacık şeklinde havaya atılır. İçinde tüberküloz basilinin (mikrobunun) de bulunduğu bu damlacıkların solunması ile sağlıklı bireyler infekte olur. İnfekte olan her kişide mutlaka hastalık gelişmez.
Sokakta, dolmuşta, lokantada öksüren birisinden verem mikrobu alma olasılığı çok düşüktür. Bulaşma için genellikle verem hastası bir kişi ile uzun süre birlikte yaşamak gereklidir. En çok hastanın aile bireyleri ve yakın çalışma arkadaşlarına bulaşma olur. Tedavi ile bulaşma hızla sona erer.
Alınan basiller kişiyi hastalandırmaksızın vücutta saklı kalır ve vücut direncinin düştüğü bir anda hastalık oluşturur. Hastalık gelişme riskinin en yüksek olduğu dönem ilk iki yıldır. İlk iki yılda %5 sonrasında %5 olmak üzere, yaşam boyu hastalık gelişme riski %10’dur. Çocuklarda özellikler 5 yaş altındaki çocuklarda tüberküloz mikrobunu aldıktan sonra hastalık geliştirme riski erişkinlere göre çok daha yüksektir.
Bulaşma açısından en riskli kişiler kimlerdir?
TB bulaşmasının önlenmesinde, bulaştırıcı olgulara hızla tanı konulması ve tedavi başlanması önemlidir. En çok bulaşma, tanı öncesinde olmaktadır. Özellikle de şüphelenilmeyip tanı konulmamış bulaştırıcı TB olguları dışarıda ve hastanede bulaştırmayı sürdürmektedirler.
Bulaşma açısından en riskli kişiler hastayla uzun süre aynı ortamda bulunan aile bireyleri ve yakın çalışma arkadaşlarıdır. Kaşık, çatal, bardak gibi yemek gereçleri, giysiler, çarşaflar gibi eşyalarla bulaşma olmaz.
Tüberküloz hastalığı gelişimi için risk faktörleri nelerdir?
Vücut direncinin düşük olduğu kişilerde hastalık gelişme riski yüksektir. Bunlar:
Beş yaş altındaki çocuklar ve bebekler
Yaşlılar
Vücut direncini düşüren ek hastalığı (şeker hastalığı, kronik böbrek hastalığı, kanser, AİDS) olanlar
Organ nakli yapılan hastalar
İlaç ve alkol bağımlılığı olanlar
Bağışıklık sistemini baskılayan (kortizon gibi) tedaviler kullanan hastalar.
Verem aşısı (BCG) ne zaman yapılır? Tüberküloz hastalığından korur mu?
Verem aşısı çocuk yaş grubuna uygulanan bir aşıdır.
Doğumdan sonra 2. ayda 1 kez uygulanır.
Tekrarı gerekli değildir.
BCG aşısı çocuklarda özellikle tüberkülozun ciddi formları olan kanla yayılan (milier) ve beyin zarını tutan (menenjit) tüberkülozu önler. Erişkinlerde hastalık için koruyucu değildir.
Tüberkülozun ciddi formları olan menenjit ve milier TB'a karşı %86'ya kadar ulaşan bir koruma sağlar
Akciğer tüberkülozuna karşı %50 koruyucudur.
Hangi durumlarda BCG aşısı YAPILMAMALIDIR?
Ateşli hastalığı olanlara,
Kızamık salgını sırasında (Kızamık aşısı yapılmamış olanlar),
İmmün yetmezliği olan hastalara,
Tüberküloz hastalığı geçirenlere,
Deri hastalığı olanlara (ekzema vs.),
Kortizon grubu ilaçlarla tedavi görenlere,
Tüberkülin cilt testi pozitif olanlara.
BCG diğer aşılarla aynı anda yapılabilir. Canlı virüs aşılarıyla birlikte, aynı anda farklı kollardan uygulanabilir; birlikte uygulanmamışsa, dört hafta ara ile yapmak uygun olur.
Tüberküloz hastalığının belirtileri nelerdir?
Tüberküloz hastalığının belirtileri, genel yakınmalar ve akciğere özgü yakınmalar olmak üzere iki grupta toplanabilir. Genel yakınmalar, özellikle akşama doğru yükselen ateş, gece terlemesi, kilo kaybı, iştahsızlık ve halsizliktir. Akciğere özgü yakınmalar ise iki haftadan uzun süren öksürük, balgam çıkarma, değişken miktarlarda kan tükürme, göğüste ağrı ve nefes darlığıdır. Yakınmalar genellikle hafif başlar, yavaş ilerler. Hastalar bu yakınmaları başka nedenlere bağlayabilir ve doktora geç gidebilir. Bu durum hastalığın daha çok yayılmasına ve tutulan organın daha fazla tahrip olmasına neden olur. Bu arada hasta çevresine mikrop saçar ve daha çok kişinin enfekte olmasına neden olur. Bu nedenle özellikle iki haftadan uzun süren öksürük ve diğer yakınmaları olan kişilerin en kısa zamanda sağlık merkezine başvurmaları çok önemlidir.
Çocukluk çağında tüberküloz tanısı nasıl konur ve tedavisi nasıldır?
2-3 haftadan uzun süren öksürük, ateş, gece terlemesi, halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı gibi yakınmaları olan çocukta tüberküloz akla gelmelidir. Ancak bazen bu yakınmalar erişkindeki kadar belirgin olmayabilir. Tüberküloz hastalığı varlığını düşündüren yakınmaları olan çocukta, akciğer grafisi bulguları ve tüberkülin cilt testi de pozitif ise kuvvetle tüberküloz düşünülür. Çocuğun tüberkülozlu bir erişkinle teması olması da önemlidir. Tüberküloz düşünülen çocukta mutlaka aile taraması yapılmalıdır. Çocuk balgam verebiliyorsa balgam örneği ya da yutulan balgamları incelemek için mide suyu incelemesi yapılabilir. Çocuklarda tüberküloz tedavisi erişkinlerle benzerdir.
Tüberküloz hastası hastanede yatarak mı tedavi edilmelidir?
Her hastanın mutlaka yatırılması gerekmez. Ancak genel durumu bozuk, yaygın hastalığı olan, aşırı kan tükürmesi olan, ek medikal problemi olan, ilaç yan etkisi çıkan ve tedaviye uyumsuz olan hastaların hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi gerekir.
Tüberküloz cilt testi (PPD) nedir? Kimlere yapılır? Nasıl yorumlanır?
Tüberküloz cilt testi, tüberküloz basilinin hücre duvarından elde edilen ve antijenik özelliği olan bir proteinin, küçük bir iğne ile kol derisi içine uygulanması ve 2-3 gün sonra oluşan kabarıklığın değerlendirilmesi şeklinde yapılan bir testtir. Kabarıklığın oluşması tüberküloz basili ile karşılaşıldığını ve infeksiyon varlığını gösterir. Kabarıklık oluşmaması ise tüberküloz basili ile karşılaşılmadığı anlamına gelir.
Tüberküloz tanısı almış bir hastada bulaştırıcılık ne kadar sürer?
İlaç tedavisine başlandıktan sonra bulaştırıcılık hızla kaybolur. Eğer kullanılan ilaçlar etkili ise tedaviden 2-3 hafta sonra bulaştırıcılık büyük oranda yok olur.
Tüberküloz cilt testi (PPD) nedir? Kimlere yapılır? Nasıl yorumlanır?
Tüberküloz hastasının yakın çevresindekiler ne yapmalıdır?
Tüberküloz hastası ile temas halinde olan kişiler özellikle 15 yaşın altındaki çocuklar mutlaka Çocuk Göğüs Hastalıkları Doktoru ya da en Verem Savaş Dispanseri tarafından kontrol edilmelidir.
Yapılan kontrol sonrasında gerek görülen kişiler 6 ay süre koruyucu tedavi almalıdır.
Tüberküloz tedavisinin yan etkileri var mıdır? Yan etki çıkması halinde ne yapılmalıdır?
Tedavi sırasında yan etkiler ortaya çıkabilir. En sık görülen yan etkiler, cilt döküntüsü, kaşıntı, iştahsızlık, bulantı, kusma, karın ağrısı ve görme bozukluğudur. Bu durumların ortaya çıkması halinde ilaçları derhal kesmeli ve doktorunuza başvurmalısınız. Tedavinin temel ilaçlarından biri olan rifampisin, idrar, gözyaşı ve büyük abdesti turuncuya boyayabilir. Endişelenecek bir durum değildir.
Tüberküloz hastalığı iyileşir mi?
Tüberküloz kesinlikle iyileşebilen bir hastalıktır. İlaçlarını önerilen şekilde aksatmadan, yeterli süre içen hastaların hemen hepsi başarıyla tedavi edilir.
Tüberküloz hastalığı kimlerde iyileşmez?
İlaçlarını düzenli kullanmayan hastalarda iyileşmez. İlaca dirençli tüberküloz hastaları bilinen temel ilaçlarla iyileşmez.
Tüberküloz hastasının yapması gerekenler nelerdir?
Tüberküloz ilaçları her gün düzenli olarak alınmalıdır.
Tüberküloz ilaçları alırken, doktora danışmadan başka ilaçlar kullanılmamalıdır.
İlaçlara bağlı yan etki oluşması durumunda en kısa sürede doktora gidilmelidir.
Tedavi süresince düzenli kontrollere gidilmelidir.
Kadın hastalar, gebelik, emzirme, doğum kontrol yöntemleri ile ilgili durumlarını doktorlarına bildirmelidir.
Tüberküloz tedavisi başarısında beslenmenin önemi nedir?
Sağlıklı kişiler için gereken düzenli ve yeterli beslenme tüberküloz hastaları için de geçerlidir. Tedavi başarısında temel olan ilaç tedavisidir.
Tüberküloz tedavisi sürerken çalışılabilir mi ya da okula devam edebilir mi?
Fiziksel durumu uygun olan hastalar, balgamlarında tüberküloz basili olmadığı gösterildiğinde, ilaçları düzenli kullanmak koşuluyla çalışabilirler ya da okula devam edebilirler.
Kaynak : https://www.faziletkarakoc.com/tr/article/desc/44742/tuberkuloz-6674.html
